کارآموزی

ایمنی فنی

 

-          افرادی مجازند روی دستگاههای برقی کار کننده که با نقشه و دستورالعمل های بهره برداری و خصوصیات تجهیزات آشنایی کامل داشته باشند و آزمایش معلومات لازم را طبق قواعد ایمنی فنی گذرانده باشند .

-          ولتاژ ایمنی در جاههای خشک 36 ولت و در جاههای مرطوب و تونلهای آب 12 تا 24 ولت میباشد .

-          وسایل حفاظت اصلی وسایلی هستند که تماس با آنها ، قطعات حامل جریان بلامانع است . مثل میله های عایق ، انبردست عایق ، فیوز کش ،‌ دستکش عایق پلاستیکی که تاریخ آن نگذشته باشد .

-          وسایل حفاظت فرعی وسایلی هستند که برای تکمیل دستگاهها و وسایل حفاظت اصلی به کار می روند مثل : چکمه های عایق ، فرش عایق ، کفش عایق ، عینک ایمنی

-          آمپر متر در مدار به صورت سری و ولت متر بصورت موازی در مدار قرار می گیرد .

-          مشخصات سیم اتصال زمین : از جنس مس و از نوع افشان و بدون روکش می باشد که سطح مقطع آن 25 میلیمتر است که دارای قلابهای پیچ دار که بتوان آنها را روی ماشینها و بدنه کاملاً‌ محکم کرد .

-          برای کار کردن روی موتورهای الکتریکی ، پس از اطمینان از قطع جریان برق میبایستی سر کابلها به هم بسته شوند و به زمین اتصال داده شود .

-          برقکاران باید در جاههایی کار کنند که امکان هرگونه تحرک و فعالیتی برای آنها باشد و هرگز خود را در فاصله مکانیزمها و جاههای تنگ درگیر و محبوس نکنند تا امکان هرگونه فعالیت در مواقع خطر داشته باشند .

-          رعایت قوانین ایمنی در همه حال لازم است مخصوصاً در جاههای که امکان هرگونه فعالیتی از فرد مجری گرفته شود .

-          برای کار کردن در صورتیکه فازمتر دو سر در اختیار نباشد میتوان از آوومتر استفاده کرد .

ایمنی در برق

ایمنی در برق

قسمت سوم :

موضوع : شرایط محیطی جریانها و ولتاژهای مجاز برای بدن

 

   مقدار جریانی که ممکن است بدون هیچ گونه خطری از بدن انسان عبور کند به ویژگیهای جسمی شخص ، دامنه جریان ، نوع جریان ، مسیر و طول مدت جریان بستگی دارد . شرایط محیطی هم از جمله عواملی است که می تواند در تاثیر جریان برق بر روی بدن انسان موثر باشد و باعث می شود که مقاومت بدن در شرایط مختلف محیطی تغییر کند ، مثلا در جایی که رطوبت زیاد است یا اینکه زمین زیر پای فرد مرطوب است چون که رطوبت خود انتقال دهنده جریان برق است و ذرات آب میتوانند جریان برق را هدایت کنند باعث کاهش مقاومت بدن میشود و باعث میشود حد اقل ولتاژ و جریان مجاز برای بدن کاهش یابد و در مناطق خشک مقاومت بدن حد اکثر است . بنابر این در محیط های مرطوب خطر برق گرفتگی و تاثیر جریان و ولتاژ برق برای بدن بیشتر از محیطها و آب و هوای خشک است . خراش ، زخم و سوختگی میتواند باعث پایین آمدن مقاومت بدن شود . فرد در مقابل جریان یک میلی آمپر واکنش نشان می دهد حتی جریان کم در حد 12میلی آمپر نیز باعث خواهد شد که عضلات دست منقبض شود .

   البته آسیب این چنین شوکی (shock) بستگی به : مدت تماس ، وضع جسمی و به خصوص وضع قلبی فرد دارد . به طور کلی جریان 50 میلی آمپر به بالا کشنده است . جریانهای  کمتر از این هم در صورتی که از مسیر قلب عبور کند خطر ناک هستند هنگامی که فردی به علت عبور جریان برق بی هوش شده باشد حدس زدن مقدار جریانی که باعث این بی هوشی شده است غیر ممکن است در صورتی که تنفس قطع شده باشد باید فورا تنفس مصنوعی را شروع کرد . حد ولتاژ خطر ناک محاسبه شده است : حداقل مقاومت بدن 1.3 KΩ فرض میشود ، که طبق محاسبات حداقل ولتاژ خطرناک برای بدن زمانی که حداقل جریان خطرناک برای بدن 50 میلی آمپر است از رابطه زیر بدست می آید :

 

U = I * R = 1300 * 0.05 = 65 V

 

   بنابراین حداقل ولتاژ تماس خطرناک برای بدن انسان 65 ولت است .

از نظر نوع جریان ، جریان متناوب به ویژه فرکانس 50 هرتز از جریان مستقیم خطر ناک تر است.

 

در جدول زیر عکس العمل فیزیولوژی بدن در مقابل افزایش جریان آمده است:

 

 

شدت جریان بر حسب میلی آمپر	جریان متناوب 50-60 هرتز	جریان دایم ( مستقیم )
0.6    تا    1.5	احساس عبور جریان ، لرزش کم انگشتان	محسوس نیست
2      تا     3	لرزش شدید انگشتان دست	محسوس نیست
8      تا      10	دستها به سختی تکان میخورد ولی میتوان آنها را از الکترود جدا کرد .	درد با خارش ، احساس گرما
11    تا       12	تشنج عضلات تا شانه ها ادامه یافته و درد شدیدی احساس میشود و تماس با الکترود ها را تا 15 ثانیه میتوان تحمل کرد .	احساس گرمای شدید
13    تا        14	رها کردن الکترودها و تماس با الکترود ها را تا 15 ثانیه میتوان تحمل کرد .	احساس گرمای شدید
15	رها کردن الکترود غیر ممکن بوده و تعرق دستها به وجود می آید.	احساس گرمای شدید
20      تا        25	دستها ناگهان فلج میشود ، الکترودها را میتوان رها کرد و تنگی نفس بوجود میآید .	احساس گرمای شدید انقباض کم عضلات دست
50      تا       80	بند آمدن تنفس ، لرزش در بطنهای قلب	احساس ازدیاد گرما انقباض غضلات ،تشنج
90       تا        100	قطع تنفس که اگر بیش از 3 ثانیه طول بکشد قلب فلج میشود.	بند آمدن تنفس (خفگی )

 

 با توجه به جدول :

þدر شدت جریان 0.6 تا 1.5 میلی آمپر ،آثار این مقدار جریان در جریان دایم (مستقیم) در بدن احساس نمی شود . اما در جریان متناوب با فرکانس 50 تا 60 هرتز احساس عبور جریان و لرزش کم انگشتان دست محسوس است و در شدت جریان 2 تا 3 میلی آمپر در جریان مستقیم عبور جریان از بدن محسوس نیست اما در جریان متناوب لرزش شدید انگشتان دست دیده میشود .

þجریان مستقیم به مراتب خطر کمتری نسبت به جریان متناوب با مقدار مساوی دارد . مثلا در جریان 5 تا 7 میلی آمپر در جریان مستقیم در بدن درد با خارش و احساس گرما وجود دارد و در  جریان متناوب تشنج دست ها وجود دارد در جریانهای بالاتر از این مقدار هم جریان مستقیم تاثیر کمتری دارد .

þجریان 90  تا 100 میلی آمپر در هر دو جریان مستقیم و متناوب بسیار خطرناک است . به طوری که در جریان مستقیم باعث بند آمدن تنفس و در نهایت خفگی را باعث میشود و در جریان متناوب قطع تنفس که اگر بیش از 3 ثانیه طول بکشد قلب فلج شده و حرکات بطن های قلب قطع میشود و در نهایت باعث مرگ فرد میشود .

ایمنی در برق

ایمنی در برق

 قسمت دوم :

موضوع : عایق بندی قسمتهای برق دار ، ایجاد حسار و موانع

 

برق مصرفی شهری ما ۲۲۰ ولت می باشد که این مقدار برای نابودی فرد کافی است. ما روزانه با وسایل برقی بسیاری سرو کار داریم و از آنها به صورت درست یا نادرست استفاده میکنیم که باید به ایمنی جانی خود در برخورد با این وسایل توجه کنیم. به طور کلی لوازم برقی ،سیمهای رابط ، کلیدها ، پریزها و ... ،در محل تولید به صورت کاملا ایمنی از نظر عایقی ساخته میشوند و بسته به مورد مصرفی از نظر عایقی با هم متفاوتند . عایقها انواع گوناگون دارند که بسته به مورد استفاده در سیمها با نامهای گوناگون شناخته می شوند. 

(که در جدول ضمیمه توضیحات کامل در مورد سیمها و مورد استفاده آنها داده شده.)

ولی با وجود عایقهای پیش ساخته نیز باید به موارد ایمنی توجه کرد مثلا نمونه بارز آن سیم کشی ساختمان هاست که از داخل لوله های پلاستیکی و داخل دیوار کار گذاشته میشوند که در وحله اول ایمنی بعد زیبایی کار را بالا میبرد .

 

سیمها در قسمت اتصال به وسایل، منبع ، کلید و ... لخت هستند که برای اتصال آن به پیچ میتوانیم از کابلشو یا سوکتهای مخصوص استفاده کنیم تا در صد ایمنی نیز بالا رود .

البته این اتصالات زیر روپوش ، درب کلیدها و... قرار میگیرند .حال اگر اتصال ما اتصال سیم به سیم باشد یعنی زیر پیچ و ... قرار نگیرد در این صورت اتصال ما باید عایق کاری شود و عایق مورد استفاده نیز باید از همان مواد عایقی باشد که روی هادی قرار دارد . به منظور نوار پیچی محل اتصالات معمولا از چسبهای لاستیکی استفاده میشود که این کار باید با نرمی و کشش توام باشد تا هوایی بین لایه ها باقی نماند و بهتر است برای این کار از وسط کار شروع شود .

 

اتصالات در صنعت :

تابلوهای برق موارد استفاده زیادی دارد . تابلو برقهای شبکه های الکتریکی موجودند که از بیش از صد قسمت مانند کنتاکتور ، رله ها و ... تشکیل شده اند و با برق شهر و یا برق فشار قوی تغذیه میشوند.

در هر صورت سر سیمها را به صورت پیچی اتصال داده اند . پس با وجود این همه سیم کنار هم باید به عایق بندی آنها نیز توجه شود که با درست قرار دادن آنها زیر پیچ به ایمنی توجه میشود .

برق اصلی در تابلوهای بزرگ به وسیله شمش های مسی تامین میشود یعنی به جای سیم ، شمشهای مسی که هیچگونه عایقی ندارد را در تابلو قرار میدهند .

نحوه عایق بندی این شمشهای مسی با سیم فرق میکند یعنی از چسبهای لاستیکی نمیتوان استفاده کرد. این شمشها را به طور کامل رنگ آمیزی (عایق رنگی ) و نقاط اتصال دو شمش را از رنگ پاک و دو شمش را با پیچ به یکدیگر محکم میکنند.

تابلوها را با وجود ایمنی های کلی که در آن رعایت می شود به صورت کمدی و درب دار می سازند تا قسمت های برق دار به طور کلی از دست رس انسان دور باشد.

در شبکه های برق به دلیل وجود تلفات انرژی در مسیر های طولانی مجبور به استفاده از ترانس هستند.( طبق قانون توان) تا جریان را کاهش و ولتاژ را افزایش دهند و تلفات را کم کنند. که این ترانس ها یا در اتاقک های برق و یا روی تیر های چراغ برق نصب می شوند. از اتاقک های برق برای کنترل قسمتی از برق شهر، کوچه و خیابان تعبیه شده اند که درون این اتاقک ها به دلیل وجود تابلو های برق و قسمت های برق دار از کفپوش های توری که به زمین ارت شده اند استفاده می شود تا از برق گرفتگی شخص نسبت به وسایل جلوگیری شود در ضمن این سایت های برق از دست رس افراد معمولی به دور است و حفاظت می شود.

 

ضمیمه: ( انواع سیم ها با عایق بندی های مخصوص )

 

حروف مشخصه	موارد مصرف
NYA NYAF NSYA NYM NYZ NYFA NYFAZ Y T	سیم تک لا با روکش پلاستیکی برای سیم کشی ساختمان سیم افشان با روکش پلاستیکی برای سیم کشی ساختمان سیم مخصوص با روکش پلاستیکی برای سیم کشی ساختمان سیم مقاوم در برابر رطوبت سیم با روکش پلاستیک مخصوص برای روشنایی و لوازم خانگی سیم برای مصرف لوستر و چراغ ها سیم دو رشته برای مصرف روشنایی (دولا) سیم مکالمه و خبری سیم کواکسیال

 

انواع کابل:

تک رشته ای گرد: re

چند رشته ای گرد: rm

مثلث تک رشته: se

مثلث چند رشته: sm

 

موارد مهم:

۱. درجه حرارت کابل ها باید به صورتی باشد. که دمای عایق آنها از ۷۰ درجه تجاوز نکند.

۲. در دمای منفی ۵ درجه سانتیگراد نباید کابل کشی صورت گیرد.

۳.در آب نباید جریان بیش از۱۵/ ۱ از آن عبور داد.

ایمنی در برق

(( ایمنی در برق ))

 قسمت اول :

موضوع:خطر برق گرفتگی (تماس مستقیم و غیر مستقیم )

علل - شدت وعلامتهای برق گرفتگی

علل برق گرفتگی چند دسته است:

     1 – وجود ولتاژ٢٢٠ تا ٤٤٠ ولت درخانه یا دفتر کار

     2 – وجود ولتاژهای قوی تر در کارگاه

     3 – برخورد با صاعقه در بیابانها یا اماکنی که ولتاژ آن به مگا ولت میرسد

 

شدت برق گرفتگی بستگی دارد به :

1- مقاومت پوست بدن (این مقاومت در مردها   3  کیلو اهم و در زنها کمتر است )

2- رطوبت پوست بدن (مقاومت پوست بدن در صورت مرطوب بودن پوست کاهش می یابد .)

3- عبور جریان برق از بدن در صورتی که جریان برق از بین دو دست و یا از بین یکی از دستها و پای چپ بگذرد و به علت  قرار گرفتن قلب در مسیر جریان بیمار آسیب بیشتری خواهد دید.

4-ولتاژ برق (از نظر ایمنی ولتاژ های پایین تر از  32 ولت بی خطر وبیشتر از 50 ولت خطرناک است ).

 

علامتهای برق گرفتگی :

1- انقباض ماهیچه ها : برق گرفته ممکن است در اثر انقباض ماهیچه های دست سیم برق را محکم گرفته و آن را رها نکند و یا بر عکس انقباض عضلات باعث پرتاب شدن او شود.

2- قطع تنفس : در اثر فلج شدن مرکز تنفس در بصل النخاع  

3- لرزش بطنی قلب : برق گرفتگی موجب تند شدن ضربان قلب میشود یعنی ضربان قلب در دقیقه به جای 80 به 300 الی 600 بار میرسد .

4- سوختگی : در محل ورود و خروج جریان برق سوختگی ایجاد میشود .

 

خطر برق گرفتگی :

به دو صورت به وقوع می پیوندد :

1-   تماس مستقیم

2- تماس غیر مستقیم

تماس مستقیم :هنگامی که سیستم کاملا سالم است و انسان به سهو یا بر اثر بی توجهی و بی مبالاتی با هادی برق دار در یک نقطه تماس حاصل کند ، به این گونه برق گرفتگی تماس مستقیم گویند .

   تماس غیر مستقیم :هنگامی که در اثر خراب شدن عایق بندی یا هر علت دیگر، یک هادی برق دار با سطوح فلزی در دسترس مربوط به سیستم با بدنه هادی مانند ،بدنه موتور ، تابلوی برق یا دستگاه دیگری تماس حاصل کند و در عین حال انسان با همان سطح فلزی در تماس باشد .

  به این گونه برق گرفتگی ، تماس غیر مستقیم گویند . 

 

چگونگی و حالت برق گرفتگی :

   برق گرفتگی انسان بدین گونه ایجاد میشود :

1- تماس بدن با هر دو سیم فاز ونول

2- تماس یک فاز و یک نقطه از دستگاه با بدن

3- تماس بدن با دستگاهی که جریان فاز به آن متصل است

قطع کننده های دیفرانسیلی راه حل جدید این موضوع است . در ماده ی 36 از قانون 14 نوامبر 1962 فرانسه آمده است که : ( وسایل قطع کننده باید بتوانند هنگامی که بین فاز و بدنه دستگاه اتصالی پیش میآید ، قبل از آن که بدنه وسایل به پتانسیل 24 ولت مثبت به زمین در محلهای خیلی هادی و 50 ولت در سایر حالات برسد ، جریان برق را فورا قطع کند و این شرایط در خصوصیات رله ی دیفرانسیلی نهفته است .)

 

علت برق گرفتگی:

   ضربان قلب انسان با توجه به سن فرق میکند . این ضربان بین 70 تا 105 بار در دقیقه است . ضربان ،یا به بیان دیگر فرکانس برق شهری در هر ثانیه 50 بار و در هر دقیقه 3000 بار است .

وقتی شخصی با برق تماس پیدا میکند ، یا در اصطلاح برق او را میگیرد ،بدن انسان میخواهد تعداد ضربان قلب خود را با فرکانس برق شهر یکسان کند و قلب شروع به افزایش ضربان میکند ؛ اما چون قادر نیست در هر ثانیه 3000 بار طپش داشته باشد، از این رو در همان لحظات نخستین،با افزایش ضربان،شدت جریان خون را زیاد و با افزایش  آن ،قلب و شریانها پاره میشود و دریچه های قلب به سبب پارگی از کار میافتد و متوقف میشود و مرگ عارض میگردد .

 

تقسیم بندی تاسیسات الکتریکی از نظر ولتاژ :

1- ولتاژهای خیلی ضعیف : تا 50 ولت در جریان مستقیم ، تا مقدار موثر 24 ولت بین هادی و زمین در جریان متناوب تا 24 ولت بین فازهایی که دارای جریان سه فاز بوده و سیم نول آن به زمین متصل باشد.

 

2- ولتاژهای ضعیف : 50 تا600 ولت در جریان مستقیم ،24 تا 250 ولت بین فاز و زمین در جریان متناوب 42 تا 433 ولت بین فازها اگر جریان سه فاز باشد . با توجه به عوامل مختلف مانند ، مقاومت زمین در محل  - مقاومت بدن شخص –   رطوبت زمین و غیره ...    . 

 

3-ولتاژهای قوی :600 تا6000 ولت در جریان مستقیم،250 تا 33000 ولت بین هادیها و زمین در جریان متناوب،433 تا 57000 ولت بین فازها در جریان سه فاز .

 

4- ولتاژهای خیلی قوی : ولتاژهای بیش از 6000 ولت در جریان مستقیم و بیش از 33000 ولت بین هادیها و زمین در جریان متناوب و بیش از 57000 ولت بین فازها در جریان سه فاز در ردیف ولتاژهای خیلی قوی قرار دارند.

 

 

ولتاژهای خیلی ضعیف جزو ولتاژهای بی خطر محسوب

 

می شوندو ولتاژهای ضعیف غالباٌ خطرناک و کشنده هستند.

 

ولتاژهای قوی و خیلی قوی در اغلب موارد کشنده هستند.

 

 

 

 

 

منبع:

         ایمنی و بهداشت کار « حفاظت صنعتی »

         تالیف:  بابک کاظمی